بررسی تاریخی معنی و کاربرد واژه ‹تات›
واژه ها مانند تمام پدیده های طبیعی متولد می شوند رشد می کنند و می میرند. گاهی نیز از زبانی به زبان دیگر وارد می شوند و در فراز و فرود جامعه مفاهیم
و مصداق های گوناگونی را به خود می گیرند. در چنین مواردی، وقتی معنی و مفهوم واژه ای را بیان می‌کنیم لازم است زمان آن را نیز مشخص کنیم. واژه تات
نیز از جمله واژگانی است که جریان متنوعی را در مسیر تاریخ طی نموده است و از نظر معنی و کاربرد تغییرات زیادی به خود دیده است بنابراین، امروزه وقتی
می گوییم ((تات)) به معنی ایرانی است آیا این بدان معنی خواهد بود کسانی که تات نیستند غیر ایرانی هستند؟
برای توضیح این پرسش لازم است به بررسی تاریخی معنی و کاربرد واژه تات بپردازیم.
وقتی صحبت از تات می شود، برای اجتناب از اشتباه لازم است گفته شود، کدام تات؟ زیرا واژه تات دارای دو منشاء زبانی است، یکی پسوندیست که ریشه در
زبان فارسی دارد، چنانکه در جزء دوم خرداد وامرداد در اوستا تات ( tat ) آمده است، البته اوستا خرداد وامرداد را به صورت هئوروتات ( Haurvatat ) و امرتات
(Ameretat ) بیان کرده است. تات بدین صورت کاربرد مستقل ندارد و تنها پسوندیست که به بعضی واژه‌های می پیوندد و بیانگر اسم مجرد و مونث بودن آن
است چنانکه در واژه های مانند ارشتات( arshtat ) یعنی راستی و درستی، و دروتات (drvatat ) یعنی درستی و اوپرتات( upartat ) یعنی برتری و رسس تات
(Rasastat ) یعنی عدل و داد می باشد. و اگر چه پورداود می گوید این واژه با دات Data فرس هخامنشی و اوستا که به معنی قانون است و در فارسی ((داد))
گردیده است و به معنی عدالت می باشد ربطی ندارد و یا با واژه Data دیگر که اسم مفعول آن Da می باشد و در فرس هخامنشی و اوستا به معنی دادن و
آفریدن است نیز ربطی ندارد ، ولی میرزا مهدی استرآبادی در مورد ((تات)) می گویند محرف ((داد)) به معنی عدل می باشد و داد گفتن کنایه از فریادیست که
مظلوم در مقام دادخواهی و تظلم کند و آن را ((داد)) هم گویند و شاید بخاطر همنشینی آن با خرداد و امرداد است که در برهان قاطع ((داد)) به معنی عمر و
سن و سال آدمی آمده است. تات با منشاء زبانی دیگر کلمه ای است ترکی که به عناصر خارجی اطلاق می‌شده است که در فرهنگ لغات ترکی استانبولی و
فرهنگ ترکی آذربایجانی در مورد ((تات)) آورده اند، جمعیت غیر ترک زبان مقیم آذربایجان و مناطق ترک نشین و یا به بعضی از مردم غیر ترک مانند کردهای
بعضی نقاط آذربایجان که تحت حکومت فرمانروایان قدیم ترک می زیسته اند. در مقام تحقیر تات گفته می شد.و مینورسکی از قاموس عثمانی می گوید به
معنی سفیل و سرگردان و مترادف تاجیک آمده است و گفته شده که تات از یک لغت ترکی گرفته شده است. اما آنچه درباره تات آورده اند بیانگر استفاده کلی و
مبهم واژه تات است که شدیداً تحت تأثیر مسایل تاریخی به خصوص اقتدار و تسلط ترکها در ایران بوده است، این واژه اولین بار در کتیبه ((اروخون))آمده است ،
و وامبری اولین کسی بود که در این کتیبه متوجه ((تات)) شد تامسون تات موجود در کتیبه را معادل ((خارجی ها در کشور)) دانست ولی او نتوانست به اصل و
ریشه کلمه پی ببرد پس از او ((کرچ)) نظر داد جزء ((تات)) در کتیبه اروخون مصغر شده ((طانقوت)) به معنی خارجی است برخی دیگر بر این باورند که ((تات))
جزء کلمه: تانقات، تاقات یا تائوت می باشد که به رودخانه اریتش اطلاق می شد. علاوه بر این در نزد قبایل ((یغمی)) و ((تخسی)) این کلمه به اویغورها اطلاق
می شد. و در هر دو حالت کلمه تات به معنی استهزاء و تحقیر استفاده شده است. اما پس از فتوحات ترکان در ایران، این کلمه به ایرانیان مغلوب نسبت داده
شد و شادروان عبدالعلی کارنگ از ((دیوان لغات ترک)) محمود کاشغری که تالیف آن به سال 466 هجری پایان یافته، آورده است، برک یعنی القلنسوه و فی
المثل:
یعنی ترک بدون ایرانی و کلاه بدون سر نمی شود.
مولانا جلال الدین رومی نیز در اشعار ترکی خود ((تات)) را برای ایرانیان و همزبانان آنها بکار برده است چنانکه می گوید:
اگر تات ساک و گرروم ساک وگر ترک زبان بی زبانان را بیاموز
ژان دوپلان کاربن، نخستین سفیر واتیکان در دربار مغول، از کشورها و اقوامی که مغول برآن چیره شده نام ایران و تات را آورده است و به نظر می رسد منظور از
تات همان مسلمان قفقاز باشند. پیتر دلاواله که در عصر صفوی از ایران دیدن کرده و از سال 1617 م. تا سال 1623م . به مدت شش سال در ایران بسر برده
است واژه تات را به معنی گریزان از جنگ و رعیت دانسته و آن را در مقابل قزلباشان در مورد ایرانیان اصیل و قدیمی بکار برده است وی می گوید:
((مردمان عجمی مسلمانان فعلی اولادان ایرانیان باستان هستند که دین خود را پس از تسلط اعراب تغییر داده اند و به این افراد تات هم می گویند که به معنی
گریزان از جنگ و رعیت می باشد.))
...
<<<بیشتر مقالات سایت که اعضا به آن دستیابی پیدا می کنند با ذکر منبع می باشند.>>>
توجه: برای دریافت رمز مقالات باید به عضویت دهکده خاله فر درآمده باشید.
