ایرانیان علاوه بر پزشکی و داروسازی در دیگر علوم طبیعی نیز فعالیت و آثار سودمندی داشته اند. از این میان به علم المعادن (زمین شناسی) و علم الحیوان (جانور شناسی) و علم الحشایش (گیاه شناسی) و علم الکیمیا (شیمی) توجه زیادتری می‌نمودند و این توجه علاوه بر آن که به ذات علوم مذکور صورت می‌گرفت، برای به دست آوردن یا شناختن داروها و در حقیقت برای تکمیل اطلاعات در علم صیدله (داروشناسی) نیز بوده است.
کار ابوریحان بیرونی خوارزمی (متوفی به سال 440 هجری ) در کتاب الجماهر فی معرفه الجواهر بیشتر متوجه تحقیق در خواص و توصیف طبیعی هر یک از اجسام و حتی شناسانیدن وزن مخصوص آن‌ها بوده است. اوزان مخصوصی که ابوریحان برای عناصر مختلف داده با آنچه امروز می‌شناسند تفاوت عمده‌ایی ندارند.
در علم جانورشناسی شناسی و گیاه شناسی استفاده طبی بیشتر صورت می‌پذیرفت. از جمله مهم‌ترین کتاب‌ها درباره جانورشناسی کتاب طبایع الحیوان و خواصها و منافع اعضائها از عبیدالله بن جبرائیل ( از آل بختیشوع )بوده است که به سا ل450 در گذشته است.
در این‌جا نباید یک تألیف قابل توجه را در اطلاعات مختلف علوم طبیعی از نظر دور داشت و آن قراضه طبیعیات از ابوسعید محمد بن محمد الغانمی است. این کتاب فارسی به روش پرسش و پاسخ درباره مسائل طبیعی در چهار فصل و فصل دوم در مسائل نباتی و فصل سوم در مسائل معدنی و فصل چهارم در مسائل نوادر.
یک کتاب دیگر بنام رساله الشبکه به فارسی در دست داریم از ابوحاتم مظفر بن اسمعیل اسفزاری (متوفی پیش از سال 515 هجری) ریاضی دان و دانشمند بزرگ آخر قرن پنجم و آغاز قرن ششم هجری که نماینده‌ی ناطقی از میل ایرانیان به تحقیق درباره مسائل جدید علمی است. این کتاب را اسفزاری درباره جوهری که صورت آن مانند شبکه‌ایی مجوف بود (شی اسفنجی) نوشته و در آغاز آن شرحی از آن جسم داده است، این جسم را از میان اجسام نباتی بیرون آورده بودند و بصورت استوانه‌ایی بوده و تجاویف مدور و مستطیل داشته است.
توجه: برای دریافت رمز مقالات باید به عضویت دهکده خاله فر درآمده باشید.
